İnsanı ferdi ve içtimai hususiyetleriyle, ruh haletleriyle, ferdiyetini besleyen bin türlü şartlarda verebilmek için muasır garp hikayeciliği, başlangıç noktası olan Don Kişot’dan Goriot Baba’ya ve Chartreuse de Parme’a varıncaya kadar muazzam bir inkişaf devresi geçirmişti. Arada klasik on yedinci asırla aydınlanma asrının bütün kazançları, bütün hayal sukutları, müsbet ilmin tekamülü, yeni bir felsefenin doğuşu, bir yığın içtimal mücadele ve ihtilal ve tenkit fikrinin bütün hayat ve fikrin üstündeki saltanatı vardı. İnsanoğlunun iç hayatı ve kıymetler dünyası kaç def’a yıkılıp sonra yeniden kurulmuştu.
(…) Müslüman Şark, psikolojik tecessüsü pek az tanımıştır. Bazı umumi fikirlerin dışında insan ve insan ruhu onu pek az meşgul etmiştir. Kendisini metodik şekilde derinleştirmeğe çalışanlar bulunsa bile, bu bir kültür için umumi bir terbiye mahiyetini alacak şekle girmemiştir. (…) Şark hikayesi muayyen bir vaka anlayışında kalmış, onun ötesine geçip insana erişememiştir.
Tanpınar, Ahmet Hamdi. “Romana ve Romancıya Dair Notlar.” Edebiyat Üzerine Makaleler. İstanbul: Dergah Yayınları, 1977, pp. 56-68.
“Romana ve Romancıya Dair Notlar” makalesinin tamamına aşağıdaki dökümandan ulaşabilirsiniz.
